Cerrahi tıp bilimleri gelişiyor ve günümüzde pek çok ameliyat artık laparoskopik olarak yapılıyor. Nedir laparoskopik ameliyat?
Laparoskopik ameliyat, hastanın ameliyat yerinde uzun bir kesi yapmadan sadece 0,5-1 cm'lik birkaç delik açarak aynı ameliyatı gerçekleştirmemizi sağlayan bir yöntemdir. Bu deliklerden içeriye gaz verip şişiriyoruz ve kendimize bir çalışma alanı oluşturuyoruz. Sonra bir kamera, çalışmak için birkaç alet sokup ameliyat yapıyoruz. Bazen halk arasında buna lazerle ameliyat deniyor ama lazer ile herhangi bir ilgisi yoktur.
Ne zamandan beri yapılıyor? Türkiye'de 25-30 yıldır laparoskopik ameliyatlar yapılıyor. Pek çok hastanede artık laparoskopi sıradan ameliyatlar listesine girmiştir.
Hangi ameliyatlar yapılıyor? Genel cerrahide en sık safra kesesi ameliyatı, mide fıtığı ameliyatı, apandis, kasık ve göbek fıtığı, bağırsak ameliyatı, dalak, karaciğer, pankreas ve guatr ameliyatları yapılıyor. Diğer cerrahi dallarda da ameliyatlar yapılıyor. Üroloji, kadın doğum, ortopedi, kalp cerrahisi, göğüs cerrahisi, çocuk cerrahisi.
Neden laparoskopik ameliyatlar gelişti ve tercih ediliyor? Çünkü klasik ameliyatlarda hastanın karnını açmak, içini görmek gerekiyor. Bazen karnın derinliklerinde ulaşmakta zorlandığımız bölgelerde ameliyat yapmak zorunda kalıyoruz. Laparoskopi ile bu zorluklar aşılmıştır. Ayrıca hastaların hastanede kalma sürelerini azaltıyor, ameliyat sonrası daha erken günlük işlere dönmeyi sağlıyor, ameliyat sonrası ağrı ve yara komplikasyonları az oluyor, daha estetik bir görünüm elde ediliyor.
Herkese laparoskopik olabilir mi? Günümüzde laparoskopi yapılamayacak hasta yok gibidir. Tabiî ki bazı hastalarda laparoskopinin zor olacağını baştan kabul ediyoruz. Daha önceden karın ameliyatı geçirmiş kişiler, travma sebebiyle ameliyatlar, ek kalp-akciğer hastalığı olanlar gibi.
Laparoskopik ameliyatlar güvenli midir, açık ameliyatlardan daha güvenilir midir? Laparoskopik ameliyatlar da artık oldukça güvenli olarak yapılmaktadır. İlk başlarda her ameliyatta olduğu gibi laparoskopide de bazı istenmeyen sonuçlar, organ yaralanmaları olmuştur. Ama zamanla cerrahların bu işi öğrenmeleriyle bu komplikasyonlar azalmış ve günümüzde laparoskopinin kendi avantajları ile güvenli olması birleşmiştir. Yine de her ameliyat yüzde 100 güvenli olamaz, kendine has riskleri vardır. Riskin arttığı zaman laparoskopik ameliyat sonlandırılıp açık ameliyata da geçilebilir.
Sakıncaları var mıdır? Öncelikle cerrahın tecrübesi önemlidir. Çünkü ameliyatı ekrandan iki boyutlu olarak izleyip yapıyoruz. Yani derinlik hissi yok. Anatomideki farklılıklar cerrahı hata yapmaya yönlendirebilir. Ameliyat yapılacak organlara komşu yapılar zarar görebilir, karın gaz ile şişirildiğinden kan dolaşımı zarar görebilir, damar tıkanıklığı olabilir. Tabiî ki bunların tedbiri önceden alınır ve ameliyatın her basamağı birkaç yönden kontrol edilir, işlemin güvenli olması için sağlama işlemleri yapılır.
Gebelerde ve çocuklarda da laparoskopi yapılabilir mi? Tabiî ki yapılabilir. Ama gebelerde ameliyat yapmak için hastanın doğumu bekleyemeyecek bir hastalığa yakalanmış olması gerekir; yoksa doğum sonrasını beklemek daha makuldur. Çocuklarda da yapılabilir. Ama bu durumda laparoskopi ile elde edeceğimiz avantajların ameliyata değip değmeyeceğini değerlendirmek gerekir.
Laparoskopik ameliyatların maliyetleri nasıldır? Maliyetler aynı ameliyatın açık yöntem ile yapılanına göre bazen yüzde 50 bazen de 3-4 kat fazlasıdır. Bu fazlalık kullanılan malzemenin çokluğuna göre artmaktadır. Ama elde edeceğiniz sonuç sağlık açısından daha iyi ise bu rakamlar önemli değildir.
Laparoskopinin geleceğinde neler var? Laparoskopik ameliyat anlayışı gittikçe gelişiyor ve değişiyor. Şu anda farklı deliklerden karın içine girme yerine tek bir delikten tüm aletleri içeri sokma yöntemleri gelişti. Hatta karın içine sadece göbekten bir kamera sokup diğer aletleri doğal açıklıklardan (ağızdan ve vajenden) sokarak ameliyat yapılıyor. Tabiî bunların yarar ve zararları tartışılabilir. Daha ilerisi laparoskopik cerrahi robot cerrahisine hizmet ediyor. Hatta hasta ile hekimin farklı mekanlarda olduğu uzaktan ameliyatların gündeme gelmesine zemin hazırlıyor.
Tercih yapmanız gerekirse hangisi ile ameliyat olmayı önerirsiniz? Her ameliyat için elde edeceğiniz yarar ile uğrayacağınız zararı karşılaştırmanız gerekir. Sonuçta genellikle laparoskopik ameliyatlar daha makuldür ve tercih edilmesi gerekir.
OP. DR. ALAATTİN ÖZTÜRK / Sema Hastanesi Genel Cerrahi Uzmanı
