Vacip olan işler

Allahü teâlânın açık olan emirlerine Farz, açık olmayıp, zan ile anlaşılanlarına Vacip denir. Vacibi terk etmek tahrimen mekruhtur, harama yakındır. Tahrimen mekruh olan şeyi terk etmek vaciptir.

Canlı cansız varlıklardaki hesaplı nizama, düzene bakıp bunlardaki incelikleri düşünmek, kâinattaki her şeyin anlamsız yaratılmadığını anlamak herkese vaciptir. Her müminin, Ehl-i sünnet âlimlerinin bildirdikleri iman edilecek şeyleri öğrenmesi ve bunlara göre inanması vaciptir.

Fıtra ve kurban nisabına malik olana zengin denir. Bunun fıtra vermesi vacip olur. Mükellef ise, yani akıl, balig ve mukim ise, kurban kesmesi de vacip olur. Zekat alması haram olur ve fakir olan mahrem kadın akrabasına ve çalışamayan fakir erkek akrabasına nafaka vermesi, yardım etmesi vacip olur.

Ana babaya ve kocaya taat olan işlerdeki emirlerini yapmak. Ana, baba aciz ve fakir iseler, zimmi olsalar bile, nafakaları, çocuğa vacip olur. Dedeler, nineler de, ana baba gibidir. Harbi olanlarına nafaka verilmez. Ana, baba, zimmi olsalar da, hizmet etmek, ihsanda bulunmak vaciptir. Küfre teşvik edenlerine gidilmez. Salih olan mahrem akrabayı ziyaret etmek vaciptir.

Mehirsiz evlenen erkeğin, mehri misil [yani âdet olan mehir] vermesi vacip olur. Kadın mehrini istediği zamanda, istemedi ise, ikisinden biri ölünce, verilmesi vaciptir.

Müminin mümine dargın duramayıp, üç gün sonra gidip selam vermesi vaciptir. Ehl-i beyti ve Eshab-ı kiramın hepsini sevmek. Evliyanın kerametine inanmak...

Nezri [adağı] yerine getirmek. Mesela, Allah için bir ay oruç tutmak nezrim olsun dese yahut şu işim olursa, bir ay oruç nezrim olsun dese ve o şeyi bulsa, oruç tutması vacip olur. Kefaret veremez.

Kabul edeceği zan olunan kimseye emr-i maruf yapmak vaciptir. Kul hakkıdır. Bir şeyi bilmeyene nasihat vermek vaciptir. Kendine ve Müslümanlara zarar gelecek olursa, el ile yapılan emr-i marufu terk etmek vacip olur. Fitne çıkacaksa dil ile yapılan emri marufu terk etmek vacip olur.

Ölüm halinde su içirmek sünnettir. İhtiyacı görülürse vacip olur. Ölüm belli olunca, acele etmeli, bozulup kokmak ihtimali varsa, acele etmek vacip olur.

Diğer vaciplerden bazıları şunlardır:

Birinin evine girileceği zaman izin istemek.

Bozulan sünnet ve nafile namazları iade etmek.

Zekatı acele edip, hemen vermek.

Allahü teâlânın ismini işitince ve söyleyince, celle celalüh veya teâlâ yahut sübhanallah diyerek saygı göstermek. Tekrar edince de, söylemek müstehaptır.

Delilini bilmese de, müctehidin sözüne uymak. (Dürr-ül-muhtar)

Bugün için dört mezhepten birinde bulunmak. (Tahtavi)

Borçlu fakiri sıkıştırmamak.

Bir kimseye zaruri lazım olan malı ona satmak.

Dinimizin yasak etmediği âdetlere uymak.

Davacının istediği zaman şahit olmak.

Çocuğun selamına cevap vermek.

Kadının eşine karşı temiz ve ziynetli olması.

Herkese, sanatının ilmini öğrenmesi.

Çocuğun, babasına hizmet etmesi ve babanın da fakir oğlunu evlendirmesi.

Borçları ödeyerek, emanetleri sahiplerine vererek, ölüme hazırlanmak ve vasiyet yazmak.