Mezhep ve mezhep taklidi

Mezheplerin birden fazla oluşunun hikmet ve faydaları nedir?

CEVAP

Allahü teâlâ isteseydi, Kur'anda her şeyi açıkça bildirir ve mezhepler olmazdı. Her yerde, tek bir nizam olur ve o nizama uymak güçleşirdi. Bir Müslüman, ibadet yaparken, bir meşakkat hasıl olursa, başka bir mezhebe uyarak, bu işi kolayca yapar. Birkaç örnek:

1- Şafii’de, kadın eline dokunmak abdesti bozar, Hanefi ve Maliki’de bozulmaz. Hacda bu iki mezhepten birisi taklit edilirse, abdest bozulmadan tavaf yapılır. Bu bir rahmettir

2- Seferde iken, üç mezhepte iki namazı cem etmek caizdir. Namazlarını kaçırma tehlikesi varsa, Hanefiler, bu üç mezhepten birini taklit edip iki namazı cem edebilir. Bu da bir rahmettir. Mukimken de, iki namazı cem etmeyi gerektirecek durumlar olabilir. O zaman da Hanbeli taklit edilir. Bu da bir rahmettir.

3- Şafii bir doktor, kadınlara dokununca abdesti bozulacağı için Hanefi’yi taklit eder.

4- Şafii bir genç, bir kız kaçırsa, kızın babası razı olmazsa, Şafii’de, velisinin rızası olmadıkça evlenmesi caiz olmaz. Hanefi’yi taklit ederek velisiz de evlenebilir.

5- Şafii’de zekat 8 sınıfa verilir, üç sınıfa verilse de caizdir. Ancak üç sınıfı bulmak da zordur. Hanefi taklit edilerek bir sınıfa verilir.

6- Eşi süt kardeş olduğu ortaya çıkarsa, eğer 1-2 kere emmişse, Şafii taklit edip evliliğe devam eder: Çünkü Şafii’de süt kardeş olmak için ayrı ayrı beş kere doya doya emmek gerekir.

7- Hastalık veya ihtiyarlık sebebi ile idrar kaçıran Hanefi, Maliki’yi taklit ederek, hemen özür sahibi olur,

abdesti bozulmaz. Yolda, dolmuşta, otobüste, pazarda, markette kadınlara dokunma ihtimali olan Şafii mezhebindeki kimse, Hanefi veya Maliki’yi taklit etmelidir. (S. Ebediyye)

Semavi özürler

S. Ebediyye’de, (Namaz kılarken semavi bir özürle abdesti bozulan Maliki, o anda özürlü olur, namaza devam eder) diyor. Maliki’de bu semavi özürler nelerdir?

CEVAP

Namazda iken ishalini veya idrarını tutamasa, çıbanından veya yarasından kan aksa, burnu kanasa, kulağından irin aksa, makattan solucan çıksa, kadın istihaza olsa, basurdan kan, fistüllerden, göbekten akıntı çıksa, elde olmadan gaz kaçırsa, ağız dolusu kussa, ağrı ile gözünden yaş gelse, hiç birisi Maliki’de abdesti bozmaz, namaza devam edilir.

Bu özürler abdesti bozmaz ama, namazda basuru kanayanın çamaşırına kan veya irin, idrar ve ishal bulaşır. Böyle özürle meydana gelen bu necasetlerle [pisliklerle] kılınan namaz da sahih olur. Çünkü Maliki’de necasetsiz elbise ile namaz kılmak farz değil, sünnettir. Hastaya, idrar için, sonda takılıyor, idrar, bir torbada birikiyor, çamaşırları necis oluyor. Maliki’yi taklit ederek namazını o haliyle kılar. Kılmayıp kazaya bırakması haram olur. Bu ruhsatlardan kaçmak takva olmaz. Aksine Allah’ın rahmet nimetini tepmek olur. Çünkü Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:

(Seferde [sıkıntı içinde] oruç tutmak takvadan sayılmaz.) [Buhari]

(Seferde [sıkıntı içinde] Ramazan orucunu tutan, mukimken oruç yiyen gibidir.) [Nesai]

(Ruhsatlardan faydalanmayan, Arafat dağı kadar günah işlemiş olur.) [Taberani]

Bir âyet meali: (Allah size kolaylık ister, zorluk istemez.) [Bekara 185]

Başka mezhebi taklit caiz midir?

CEVAP

Zaruret olmasa da, harac, sıkıntı olunca, diğer üç mezhepten biri taklit edilir. (R. Muhtar)

Başka mezhebi taklit ederken, o mezhebin şartlarına da uymak gerekir. Bütün şartlarına uymazsa, taklit caiz olmaz. (Hulasat-üt tahkik)

Zaruret olmasa da bir ibadeti yapmakta güçlük olunca, bunu yapmak için başka mezhebi taklit caizdir. (Mizan, F.Hayriyye, F.Hadisiyye, Mafüvat)

Bir Hanefi, kendi mezhebine göre yapamadığı bir işte, başka bir mezhebi taklit edebilir. Bu işi yaparken o mezhebin şartlarını da yerine getirmesi gerekir. Harac olmadan ve şartlarını yapmadan taklit ederse, buna telfik denir ki caiz değildir. (Merakıl felah haşiyesi)

Bir ibadetin sahih olması için dört mezhepten birine uygun olması gerekir. Bir ibadeti yaparken, şartlarından biri, bir mezhebe, başka biri de başka mezhebe uygun olursa, bu ibadet sahih olmaz. (R.Muhtar)

Mezhepleri telfik etmek caiz değildir. (Hadika)

Dört mezhepten birini taklit etmeyen dalalete düşer, zındık olur, başkalarını da yoldan çıkarmakta şeytana yardımcı olur. (Mizan-ül-kübra)

Dört mezhebin ictihadlarında bulunmayan meselede, başka müctehidi, mesela imam-ı Sevri’yi taklit caiz olur mu?

CEVAP

Dört mezhepten başkasına ihtiyaç bırakılmamıştır. Yani bir mesele dört mezhepten birisinde bulunur.

Maliki’deki durumunu bilmeyen bilmediği için Hanefi’yi taklit etse caiz mi?

CEVAP

Evet. Özür olunca telfîk olmaz.

(Hanefi’de borç verilirken ödeme tarihi söylenirse faiz olur. Maliki taklit edilerek söylenirse caiz olur) deniyor. Bu telfîk olmaz mı?

CEVAP

Telfîk olmaz. Zaruret olmasa da, ihtiyaç var ise mezhep taklidi yapılır. Mesela diş dolgusu zaruret değil, ihtiyaçtır. Zaruret olunca zaten mezhep taklidine ihtiyaç olmaz. Kendi mezhebinde halledilir. Halledilmezse o zaman taklit edilir.

Yıkanırken peştamal veya başka bir şeyle göbekle diz arasını kapatmak gerektiğini biliyorum. Yıkanmaya mahsus uzun don edinmek veya peştamal kullanmak meşakkatli oluyor. Kuzuluk kaplıcalarından yeni geldim. Günde iki sefer küvete girdim. Uzun donun yıkaması kurutması zor oluyor. İhtiyaç olduğu için şortla da yıkanmak caiz olan Hanbeli veya Maliki mezhebini taklit edemez miyim?

CEVAP

Evet edilebilir.