Şöyle der idi: Müslümanlar (Muhâcir olarak) Medîne`ye geldikleri zaman bir araya toplanıp namaz (vaktin)i gözetlerlerdi. Namaz için nidâ edilmezdi. Bir gün bu husus hakkında konuşuldu. Bâzıları Nasârânın çanı gibi çan kullanılsın, diğer bâzıları da çan olmasın da Yahûdilerin nefîri gibi boru olsun dediler. Ömer (radiya`llâhu anh): "Öyle amma namaza (halkı) çağırmak için niye bir adam göndermiyorsunuz?" dedi. Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem, bunun üzerine: "Bilâl, (haydi) kalk, namaz için nidâ et (yâni ezân oku)" buyurdu.

Şöyle demiştir: Bilâl`e (elfâz-ı) ezânı ikişer ikişer, (elfâz-ı) ikâmeti de birer birer söylemesi emr olundu. Yalnız kad kâmeti`s-salâtü (lâfzı) müstesnâ (ki onu iki def`a söylemekle me`mûr oldu).

Şöyle demiştir: Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem buyurdu ki: Namaza nidâ edildiği vakit şeytan ezânı işitmemek için (yâhud ezan sesini duymıyacak yere kadar, yâhud duymıyayım diye) yüz-geri edip (kemâl-i telâş ile) yellene yellene kaçar. Nidâ bitince yine (vesvese etmek üzere döner) gelir. Namaz için tesvîb (yâni ikâmet) edilince yine (evvelki gibi) yüz-geri edip kaçar. Tesvîb de bitince yine (vesvese için) gelip insan ile nefsi arasına sokulur. Falan şeyi hatırla, falan şeyi hatırla diyerek (namazdan evvel insanın) hiç de aklında olmayan şeyleri yâdettirir (durur). Tâ (insan) kaç rek`at kıldığını bilmez oluncaya kadar (kendisiyle uğraşır)

Şöyle demiştir: Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem`den işittim, buyuruyordu ki: Müezzin sesinin yetiştiği yere kadar ins, cin, (hattâ) hiçbir şey yoktur ki (ezânı) duymuş olsun da kıyâmet gününde müezzin için (hüsn-i) şahâdette bulunmasın.

Şöyle demiştir: Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem bir kavmin üzerine bizi gazâya götürdüğü vakitlerde sabah olmadıkca bize hücûm ettirmezdi. (Sabah olunca) beklerdi: Ezan (sesi) işitirse (harpten) vazgeçerdi. Ezan (sesi) işitmezse kendilerine baskın ederdi.

Şöyle demiştir: Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem buyurdu ki: (Müezzinin) nidâsını işittiğinizde, (siz de) onun dediği gibi deyiniz.

Müşârün-ileyhin (birgün ezan okunurken) müezzinin dediklerini ... ye kadar tekrâr etmiş, (müezzin) ... dediği vakit ... demiş, (ondan sonra da): "Peygamberiniz salla`llâhu aleyhi ve sellem`in işte böyle söylediğini işittim." dediği (sened-i muttasıl ile) rivâyet olunuyor.

Şöyle demiştir: Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem buyurdu ki: Her kim ezânı işittiği zaman ... derse kıyâmet gününde benim şefâatim ona râygân olur.

Şöyle demiştir: Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem buyurdu ki: Nâs, ezan (okumak) da ve saff-ı evvelde (bulunmakta) ne (bereketler, hayır)lar olduğunu bilseler de (onlara nâil olmak için) kur`a atmaktan başka çâre bulamasalar kur`a atarlar. (Her namazın) ilk vaktinde (ki cemaatler) de olan (fazîlet)i bilseler (onlara yetişmek için) yarış ederler. Yatsı ile sabah (cemâatlerin) deki Eltâf-ı İlâhiyyeyi bilseler emekliye emekliye, (yâhud sürtüne sürtüne) de olsa onlara gider (terketmez)ler.

Şöyle demiştir: Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem buyurdu ki: Bilâl, ezânını gece okuyor. İbn-i Ümmi Mektûm ezân okuyuncaya kadar yiyip içiniz. (İbn-i Ömer radiya`llâhu anhümâ, yâhud aradaki râvîleriden biri) der ki: İbn-i Ümmi Mektûm a`mâ bir kimse idi. Kendisine: "Sabah oluyor." denmedikce ezan okumazdı.

Şöyle demiştir: Müezzin sabah vaktini bekleyip sabah belir(diğini gör)ünce Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem (farz) namaz ikâme olunmazdan evvel (hemen) hafif iki rek`at (namaz) kılardı.

Şöyle demiştir: Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem buyurdu ki: Bilâl`in ezânı hiç birinizi sahûrundan alıkoymasın. Çünkü o, (henüz) gece (iken) ezân okur. Tâ ki (namazda) kâim olanınızı (kıyâmından artık sabah yaklaşıyor diye) vaz geçirsin. Uykuda olanınızı da uyandırsın. Fecir böyle değildir. Tâ böyle olmayınca (fecir olmaz). (Râvî) der ki: (Aleyhi`s-salâtü ve`s-selâm Efendimiz Hazretleri böyle değildir derken mübârek) parmaklarını yukarıya kaldırıp baş aşağı dikti. (Tâ böyle olmayınca derken de) sebbâbelerini (yâni şahâdet ve orta parmaklarını üst üste bindirip sağa sola uzatmak sûretiyle işâret buyurdu.

Şöyle demiştir: Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem üç kere: "Her iki ezân (yâni her ezân ile ikâmet) arasında (kılmak) isteyen için bir namaz vardır." buyurdu. (Yine Abdullâh b. Mugaffel`den gelen) diğer rivâyette de: "Her iki ezân arasında bir namaz vardır, her iki ezân arasında bir namaz vardır." buyurduktan sonra üçüncüsünde: "İsteyen için." (sözünü ilâve) buyurdular.

Şöyle demiştir: Kavmimden ben on kişi ile berâber Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem`in yanına gelmiştim. Nezd(-i âlîler) inde yirmi gün kaldık. (Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem mü`minlere) rahîm idi. Rıfk ile mecbûl idi. Ehl ü ıyâlimizi özlediğimizi görünce bize: "Haydin (kendi ehlinizin yanına) dönünüz. Yanlarında bulununuz. Onlara (dîni) öğretiniz. (Beni nasıl namaz kılar gördünüzse öylece) namaz kılınız. Namaz (vakti) geldiğinde içinizden biri size ezan okusun. En yaşlınız da size imam olsun." buyurdu.

İki kimse seferi niyet ederek Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem`in nezdine (vedâa) geldiler. Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem: "Buradan çıktığınızda (her namaz vakti geldikçe) ezân okuyunuz. Sonra ikâmet ediniz. Sonra en yaşlınız imâm olsun." buyurdu.

Şöyle demiştir: Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem seferde iken soğuk, yâhud yağmurlu gecede müezzine ezân okumasını ve ardından da: "Haberiniz olsun, namazlarınızı olduğunuz yerlerde kılınız." diye nidâ etmesini emrederdi.

Şöyle demiştir: (Bir def`a) biz Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem ile birlikte namazda iken bir çok kimselerin koşuşma (ve haykırışma) seslerini duydu. Namazı kıldırdıktan sonra: "Ne oluyorsunuz?" diye sordu. "Namaz(a yetişmek) için acele ettik" dediler. Buyurdu ki: (Hayır,) öyle yapmayınız. Namaza geldiğinizde (vakar ve) sekînetden ayrılmayınız. (Ağır ağır yürüyünüz). Namazın yetiştiğiniz kadarını (imam ile berâber) kılar, fevt ettiğinizi de sonra yalnız) itmâm edersiniz.

Şöyle demiştir: Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem: "Namaz ikâme edildiği vakit beni (hücremden çıkmış) görmedikçe ayağa kalkmayınız. (Sekînet üzere olunuz)" buyurdu.

Şöyle demiştir: (Bir def`a yatsı) namaz(ı) ikâme edilirken Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem mescidin bir tarafında biri ile yavaş yavaş konuşuyordu. Cemâat(in bir takımı) uyuklayıncaya kadar (sözü uzattı ve) namaza durmadı.

(Senedi muttasıl ile) ravi, Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem`in şöyle buyurduğunu rivâyet etmiştir: Nefsim yed-i kudretinde olan Allâh`a kasem olsun, içimden öyle geçiyor ki, (bir çok) odun yığdırayım. Sonra namaz için ezan okunmasını emredeyim de birine cemâate imam olsun diyeyim. Sonra o cemâati bırakıp (namaza gelmeyen) kimselerin üzerlerine gidip evlerini (kendileri içerde iken) yakıvereyim. Nefsim yed-i kudretinde olan Allâh`a kasem ederim ki, (cemâatten) bu (geri kala)nların her hangisi (burada) semiz etli bir kemip parçası, yâhud iki tâne a`lâ paça bulacağını aklı kesse (hemen) yatsıya gelir.

Şöyle demiştir: Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem buyurdu ki: Cemâatle kılınan namaz, yalnız kılınan namazdan yirmi yedi derece efdaldir.

Şöyle demiştir: Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem`den işittim, buyuruyordu ki: Cemâatle kılınan namaz, birinizin yalnız başına kıldığı namazdan yirmi beş derece efdaldir. Gece melâikesi ile gündüz melâikesi de salât-ı fecirde buluşurlar.

Şöyle demiştir: Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem buyurdu ki, namazdan dolayı nâsın en büyük ecre müstahak olanı (mescid-i cemâata) derece derece uzaktan yürüy(üp gel)enleridir. İmâm ile berâber kılayım diye namaza muntazır olan kimse de (hemen) kılıp yatıverenden daha büyük ecre nâil olur.

Şöyle demiştir: Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem buyurdu ki: (Vaktiyle) biri yolda giderken güzergâhının üstünde bir diken dalı buldu. Onu alıp (yoldan dışarıya) attı. Allâhu Teâlâ bu (ameli) ni hüsn-i kabûl buyurup günahlarını mağfiret etti. Sonra (Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem) buyurdu ki: Şühedâ beştir: Tâûndan ölen, karın illetinden vefât eden, suda boğulan, yıkık altında kalıp ölen, bir de Allah yolunda şehîd olan, yâni katlolunan. Hadîsin bakıyesi (yukarıda) geçmişti.

Şöyle demiştir: (Ensârdan) Benû Selime (Mescid-i Şerîf-i Nebevî`ye uzak düşen) menzillerinden göçüp Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem Efendimiz`e yakın gelmek istedilerdi. Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem Medîne`yi (koruyan bu menzillerini) ıssız bırakmalarını arzu etmediler. Ve onlar: "Âsârınızı (yâni attığınız adımların ecrini) hesâba katmaz mısınız?" buyurdular.

Şöyle demiştir: Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem buyurdu ki, münâfıklara sabah ile yatsı (cemâat) namazlarından daha ağır hiç bir namaz yoktur. (Halbuki) bu iki namaz(ın cemâatin)de olan (ecir ve fazîlet)i bilseler emekliye, emekliye (sürtüne, sürtüne) de olsa onlara gel(ip hâzır ol)urlardı.

(Sened-i muttasıl ile) ravi, Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem Efendimiz`in şöyle buyurduklarını rivâyet etmiştir: Yedi kimseyi Allâhu Teâlâ kendi zıllinden başka zıl olmayan (Kıyâmet) gününde kendi zılli altında barındıracaktır: (Birincisi) imâm-ı âdil, (ikincisi) Rabbine (tâat ve) ibâdet içinde perverde olmuş genç, (üçüncüsü) gönlü mescidlere merbut olan kimse, (dördüncüsü) Allah yolunda sevişip buluşmaları da, ayrılmaları da buna müstenid olan iki kimsenin her biri, (beşincisi) mansıb ve cemâl sâhibi bir kadının matlûbu olduğu halde "Ben Allah`dan korkarım" diyerek harâmı irtikâb etme)yen erkek, (altıncısı) infâk ettiğinden solundaki haberdâr olmayacak kadar ahfâ olarak sadaka veren adam, (yedincisi de) tenhâda (lisânen, yâhud kalben) Allâhu Teâlâ`yı zikredip de gözü (dolup) taşan kişi.

Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem`in: "Her kim (namaz için) mescide gidip gelirse her gidip geldikce Allâh(u Teâlâ ve Tekaddes Hazretleri) ona Cennetteki konağını tehiyye ve ihzâr eder." buyurdukları (sened-i muttasıl ile) rivâyet olunmuştur.

Şöyle demiştir: Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem (bir sabah) namaz ikâme edilmiş iken birinin iki rek`at (sünnet) kıldığını gördü. Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem namazdan çıkınca oradakiler etrâfını sardılar. -Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem (tevbîh olarak) ona: "Sabahı (da) mı dört kılıyorsun? Sabahı (da) mı dört kılıyorsun?" buyurdu.

Şöyle demiştir: Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem, vefâtiyle netîcelenen hastalığa tutulduğu zaman (bir kere) namaz vakti gelmiş, ezan da okunmuştu. "Ebû Bekr`e söyleyin de nâsa kıldırsın." buyurdu. "(Yâ Resûlâ`llâh) Ebû Bekr pek yufka yüreklidir. Senin makâmında durup da halka namaz kıldıramaz" denildi. (Evvelki emrini) tekrar buyurdu. Yine kendisine böyle söylendi. Üçüncü def`a yine o emrini tekrarlayıp: "Şüphesiz ki siz Yûsuf (aleyhi`s-selâm)`ın savâhibisiniz. (Yâni onun günündeki kadınlar gibisiniz). Ebû Bekr`e söyleyin (diyorum) nâsa namazı o kıldırsın" buyurdu. Bunun üzerine Ebû Bekr (es-Sıddîk radiya`llâhu anh mihrâba) geçip namazı kıldırdı. (Bu namazlardan biri esnâsında) Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem (vücûd-i mübârekinde) hafiflik his buyurup iki kimseye dayanarak (namaza) çıktı. Tâkatsızlığından dolayı (yürürken) mübârek ayaklarını yerlerde sürüdüğü hâlâ gözümün önündedir. Ebû Bekr geriye çekilmek istedi. Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem: "Yerinde dur" diye işâret buyurdu. Sonra (ileriye) götürüle götürüle Ebû Bekr`in tâ yanına oturtuldu. -(Râvî A`meş`e: "(Nasıl?) namazı Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem kıldırıyordu da Ebû Bekr onun namazına, cemâat de Ebû Bekr`in namazına tebean (mı?) namaz kılıyorlardı" (diye sordular -A`meş, başı ile evet dedi). - Bir rivâyette de: "(Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem) Ebû Bekr`in soluna oturdu. Ebû Bekr de ayakta namaz kılıyordu" denilmiştir.

Şöyle demiştir: Nebiyy-i Muhterem salla`llâhu aleyhi ve sellem`in hastalığı ağırlaşıp da ağrısı iştidâd ettiği zaman benim evimde bakılmak üzere zevcât(-ı tâhirât)ından izin istedi. Onlar da izin verdiler. Hadîsin bakıyyesi demincek geçti idi.

(Sened-i muttasıl ile) Çamurlu bir günde nâsa (Cum`a) hutbe(sini) îrâd edeceği sırada müezzine "Namaz evlerde kılınacak!" diye nidâ etmesini emretmiş. (Bunun üzerine) nâs (bu sözden) hoşlanmamış gibi biribirlerine bakışmışlar. (İbn-i Abbâs radiya`llâhu anh) demiş ki: (Ne o?) Gâlibâ bunu siz beğenmediniz. (Halbuki) bunu -Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem`i kastederek- benden (çok) hayırlı olan bir zat yapmıştır. Bu (yâni Cum`a namazı) mütehattim ve vâcib (bir şey) dir. Ben ise sizi (olduğunuz yerlerden) çıkarmak istemedim.

Şöyle demiştir: Ensârdan biri: "(Yâ Resûla`llâh) Ben seninle namaz kılmağa gelemiyorum." dedi. O zât şişman bir kimse idi. Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem için taâm pişirip hânesine da`vet etti. Bir hasır yayıp kenarına su serpti. (Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem de o hasırın) üzerinde iki rek`at namaz kıldırdı. Âl-i Cârud`dan (bunu işiden) biri Enes radiya`llâhu anh`e: "Nebiyy-i Muhterem salla`llâhu aleyhi ve sellem duhâ namazı kılar mı idi?" diye sordu. O da: "O günden başka kıldığını görmedim." dedi.

Şöyle demiştir: Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem buyurdu ki: Akşam yemeğiniz önünüze konduğu vakit, akşam namazını kılmadan yemeğe başlayınız. Acele edip de yemeğinizi bırakmayınız.

Müşârün-ileyhâya Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem`in Hâne-i Saâdetlerinde ne işle meşgûl olduklarını sordular. "Kendi ehl-i beytlerinin hizmetinde bulunurlardı. Namaz vakti gelince namaza çıkarlardı" cevâbını vermiş.

Şöyle demiştir: (Asıl) arzum namaz kılmak olmadığı halde size namaz kıldıracağım. Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem`i nasıl namaz kılar gördümse öyle kıldıracağım.

Mervî hadîsi ki (yukarıda 387 nci olarak) geçmişti. Bu rivâyete göre de (Ümmü`l-Mü`minîn Hazretleri) şöyle diyor: "(Yâ Resûla`llâh) Ebû Bekr, Senin makâmında (yâni namaz kıldırdığın mihrabda) durursa ağlamaktan (kırâeti) nâsa işittiremez. Ömer`e ferman buyur da nâsa o kıldırsın" dedim. Âişe radiya`llâhu anhâ der ki: Hafsa (radiya`llâhu anhâ) ya da: "Ebû Bekr senin makâmında durursa ağlamaktan (kırâeti) nâsa işittiremez. Ömer`e ferman buyur da nâsa o kıldırsın de." dedim. Hafsa (dediğimi) yaptı. Onun üzerine Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem: "Yeter, (sus,) Yûsuf (aleyhi`s-salâtü ve`s-selâm)ın savâhibi şüphesiz ki sizlersiniz. Ebû Bekr`e söyleyin (diyorum) halka namazı o kıldırsın" buyurdu. Bunun üzerine Hafsa radiya`llâhu anhâ, Âişe radiya`llâhu anhâ`ya: "(Zâten) senden bana hayır gelecek değildi." di(ye canının sıkıldığını izhâr et)di.

(Sened-i muttasıl ile) rivâyet olunuyor ki, Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem`in hâbeye Mescid-i Şerîf-i Nebevî`de) Ebû Bekr (radiya`llâhu anh) namaz kıldırıyordu. (Enes der ki:) Nihâyet pazartesi günü olunca saf saf (sabah) namaz(ın)a durduğumuz esnâda Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem hücrelerinin perdesini kaldırıp bizi temâşâya başladı. Ayakda duruyor ve dîdâr-ı tâb-dârı varaka-i Mushaf gibi (parıl parıl) parlıyordu. Sonra tebessüm buyurarak güldü. Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem`i görmekle (o kadar sevindik ki) sevincimizden az kalsın namazı bozuyorduk. Ebû Bekr (radiya`llâhu anh) Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem namaza çıkıyor zanniyle (ilk) saffa girmek için geri geri gelmeğe başladı. Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem bize namazınızı tamamlayınız, diye işâret buyurup perdeyi örttü. İşte o gün rûh-i mübârekleri A`lâ-yı İlliyyîne pervaz buyurdu. (Salla`llâhu aleyhi ve sellem teslîmen kesîren dâimen ebedâ.)

Şöyle demiştir: Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem (bir kere) ıslâh-ı beyn için Benû Amr b. Avf (yurdun)a teşrîf etmişti. Namaz vakti geldi. Müezzin (Bilâl radiya`llâhu anh) Ebû Bekr (radiya`llâhu anh)`e gelip: "Nâsa namaz kıldırır mısın, ikâme(-i salât) edeyim mi?" diye sordu. O da: "Evet" dedi. Ve namaza başladı. Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem, nâs namazda iken teşrîf etti. (Safları yara yara birinci) saffa vardı. (Onu gören) cemâat el çırptılar. Ebû Bekr (radiyallâhu anh) namazı kılarken başını çevir (ip hiçbir tarafa bak) mazdı. (Arkasındaki) cemâat el çırpmayı çoğaltınca başını çevir(ip bak)dı. Ve Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem`i gördü. Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem: "Yerinde dur!" diye kendisine işâret buyurdu. Ebû Bekr (radiya`llâhu anh) ellerini kaldırıp Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem`in kenidsine olan bu emrinden dolayı Allâh`a hamd ü senâ etti. Sonra Ebû Bekr (radiya`llâhu anh birinci) saffa girinceye kadar geri geri gitti. Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem de içeriye geçip namazı kıldırdı. Namazdan çıkınca: "Yâ Ebâ Bekr, sana emrettiğim vakit yerinde kalmaktan seni meneden ne idi?" diye sordu. Ebû Bekr de: "İbn-i Ebî Kuhâfe için Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem`in önünde (durup) namaz kılmak lâyık olmaz." dedi. (Ondan sonra) Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem (cemâate dönüp): "Size ne oluyordu? El çırpmayı neden bu kadar çoğalttınız? Namazda iken her kim bir şey ârız olduğunu görürse tesbîh etsin. Tesbîh ettiği vakti (elbette) kendisine (imam tarafından) iltifat ve dikkat olunur. El çırpmak kadınlara mahsustur." buyurdu.

Şöyle demiştir: Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem ağırlaştığı zaman: "Nâs namazı kıldılar mı?" diye sordu. "Hayır, yâ Resûlâ`llâh, Sana intizâr ediyorlar." dedik. "(Öyle ise) benim için liğene su koyunuz" diye emretti. Su koyduk. İğtisâl buyurdu. Kalkmaya davranırken bayıldı. Sonra ayıldı. (Yine): "Nâs namazı kıldılar mı?" diye sordu. "Hayır, yâ Resûlâ`llâh, Sana intizâr ediyorlar." dedik. (Yine): "Benim için Liğene su koyunuz." buyurdu. Oturup iğtisâl etti. Sonra kalkmağa davranırken (yine) bayıldı. Sonra ayıldı. (Yine): "Nâs namazı kıldılar mı?" diye sordu. "Hayır, yâ Resûlâ`llâh, Sana intizâr ediyorlar." dedik. (Yine): "Benim için Liğene su koyunuz." buyurdu. (Yine) oturup iğtisâl etti, sonra kalkmağa davrandı. (Yine) bayıldı. Sonra ayıldı. (Yine): "Nâs namazı kıldılar mı?" diye sordu. "Hayır, yâ Resûlâ`llâh, Sana intizâr ediyorlar." dedik. (O sırada) nâs mescidde Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem`i yatsı namazına bekleyip duruyorlardı. Bunun üzerine Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem nâsa namaz kıldırması için Ebû Bekr`e (haber) gönderdi. Haberci Ebû Bekr`e gidip: "Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem nâsa namaz kıldırmanı sana emrediyor" dedi. Ebû Bekr -ki yüreği yufka bir zât idi- (Ömer`e): "Yâ Ömer, nâsa sen kıldır." dedi. Ömer, ona: "Sen buna ehaksın" cevâbını verdi. (Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem`in hasta olduğu) o günlerde namazı Ebû Bekr kıldırdı. Hadîsin mâba`di yukarıda geçmişti.

Şöyle demiştir: Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem hasta olduğu halde Hâne-i Saâdette (bir def`a) namaz kıldırdı idi. (Bu) namazı (kendisi) oturarak, birtakım kimseler de arkasında ayakda kıldılar. Onlara: "Oturunuz." diye işâret buyurdu. Namazdan çıktığında buyurdu ki: İmam, kendisine uyulsun diye imam edilir. Öyle olunca o, rükûa vardığı vakit rükûa varınız. (Başını) kaldırdığı vakit de siz (başınızı) kaldırınız. (Semia`llâhu limen hamideh) dediği vakit (Rabbenâ leke`l-hamd) deyiniz. Oturduğu halde kıldığı vakit hep oturarak kılınız.

Şöyle demiştir: Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem (Semia`llâhu limen hamideh) dediğinde Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem secdeye varmadıkça hiçbirimiz (secdeye varmak için) belimizi bükmezdik. Biz Ondan sonra (ve Ona tebean) sücûda varırdık.

Şöyle demiştir: Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem buyurdu ki: İmamdan evvel başını (secdeden) kaldıran her hanginiz, acabâ şundan korkmaz mı ki, Allâhu Teâlâ, başını eşek başına -yâhud sûretini, eşek sûretine- çevirsin?

Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem`in: "Üzerinize başı kuru (kara) üzüm tânesi gibi olan bir (abd-i) Habeşî de âmil nasbedilmiş olsa, onu dinleyiniz ve itâat ediniz" buyurdukları (sened-i muttasıl ile) rivâyet olunuyor.

Şöyle demiştir: Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem buyurdu ki, (imamlar) sizin için namaz kılarlar. Eğer isâbet ederlerse hem sizlere, hem onlara (namaz sevâbı var)dır. Eğer hatâ ederler (, ısâbet etmezler)se sizler için sevâb, onlar için ıkâb vardır.

Teyzesi (Ümmü`l-Mü`minîn Meymûne binti`l-Hâris el-Hilâliyye radiya`llâhu anhâ)nın hânesinde gecelemesine dâir hadîsi ki, evvelce geçmişti. Bu rivâyette ise (İbn-i Abbâs radiya`llâhu anhümâ): "Sonra (uykuya mahsus) teneffüsleri duyulacak kadar uyudu. Zâten uyuyunca seslice teneffüs etmek mu`tâd-ı şerifleri idi. Sonra müezzin (Bilâl gelip) kendilerine (namaz vaktini) haber verdi. Bunun üzerine çıkıp namaz kıldılar. Ve abdest almadılar" diyor.

Şöyle demiştir: Muâz b. Cebel radiya`llâhu anh (her def`a) Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem`in arkasında (yatsı) namazını kıldıktan sonra dönüp kavmine (yâni Benû Selime`ye o namaz için) imâmet ederdi. (Bir def`asında) yatsıyı kıldırdı. Ve Sûre-i Bakare`den (başlayıp) okumağa kalktı. (Cemâatinden) biri ayrıl(ıp namazı yalnız kıl)dı. Muâz (radiya`llâhu anh) onun hakkında fenâ söz söyler gibi oldu. Keyfiyyet Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem`e bâliğ olunca Muâz`a üç kere: "Fettansın, fettansın, fettansın", yâhud: "Fâtin oldun, fâtin oldun, fâtin oldun" buyurdu. Ve mufassalın evsatından iki sûre ile (kıldırılmasını) emretti.

Şöyle demiştir: (Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem`e bir def`a) biri gelip: "Yâ Resûlâ`llâh, filânca bize (namaz kıldırırken) o kadar uzatıyor ki, vallâhi sabah namazına gitmekten (âdetâ) geri kalıyorum." dedi. Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem`i hiçbir mev`ızada o günkü kadar gazablı görmedim. Sonra buyurdu ki: "(Ey nâs,) içinizden bâzı kimselerde cemâati tenfîr (hasleti) vardır. Her hanginiz namaz kıldıracak olursa hafif tutsun. Çünkü (cemâatin) içinde zaîf olanı var, yaşlı olanı, iş-güç sâhibi olanı var."

Yine Câbir radiya`llâhu anh`in Muâz (b. Cebel) hakkındaki hadîsi ki (buradaki rivâyete nazaran) Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem Muâz`a: ... sûreler (i gibiler)ini okumalı değil miydin?" buyurmuşlardır.

"Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem namazı (hem) îcâz, (hem) de ikmâl sûretiyle kıldırdı." dediği (sened-i muttasıl ile) rivâyet olunuyor.

Şöyle demiştir: Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem buyurdu ki: (Çok kere) ben namaza (kırâeti) uzatmak niyyetiyle dururum da (geriden) bir çocuğun ağladığını duyunca anasına meşakkat (ve zahmet) getirmeyeyim diye namazımı kısa keserim.

Şöyle demiştir: Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem: "Ya saflarınızı düzeltiniz, ya Allâhu Teâlâ`nın yüzlerinizi ayrı ayrı taraflara çevireceğini muhakkak bilesiniz." buyurdu.

Şöyle demiştir: (Bir def`a) Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem: "Namaz saflarınızı doğrultunuz ve sımsıkı birbirinize yapış(ıp aranızda boşluk bırakma)yınız. Zîrâ ben sizi arkamdan (da) görüyorum." buyurdu.

Şöyle demiştir: Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem gece vakti olunca hücre(-i şerîfe)sinde namaz kılardı. Hücrenin duvarı alçacık olduğu gibi nâs Nebiyyu`llâh salla`llâhu aleyhi ve sellem`in (namaz kılarken) şahs-ı mübârekini (yâni karaltısını) gördüler. Birtakım kimseler namaza durup kendisine iktidâ ettiler. Sabah olunca bu (yaptıkları)nı arzettiler. Ertesi gece (yine gece namazına) kalktı. (Yine) birtakım kimseler kendisine iktidâen namaza durdular. Bu işi iki, yâhud üç gece (tekrâr) ettiler. Ondan sonra (ki gece) olunca Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem (evinde) oturdu. Ve ortaya çıkmadı. Sabah olunca bâzı kimseler (Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem`e sebebini anlamak için) bunu da arzettiler. (Cevâben): "Gece namazı size farz olacak diye korktum." buyurdu.

Rivâyetinden vârid olan yine bu hadîsde (Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem`in) "Yaptığınızı gördüğüm şu işi beğendim. (Lakin yine) ey nâs, (bu nevâfili) evlerinizde kılınız. Zîrâ namazın efdali insanın kendi evinde kıldığı namazdır. Meğer farz ola (ki onu mescidde cemâatla kılmak efdaldir) buyurdu" ziyâdesi vardır.

Şöyle demiştir: Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem namaza başladığında (mübârek) ellerini omuzlarının hizâsına kadar kaldır(ıp tekbîri öyle al)ırdı. Rükû` için tekbîr aldığında ve rükû`dan (mübârek) başını kaldırdığında yine (ellerini) öylece kaldırır ... buyururdu. Sücûd (a vardığın) da (ise) bunu yapmazdı.

Şöyle demiştir: (Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem`in gününde) nâsa, namaz kılarken sağ ellerinizi sol bileklerinizin üzerine koyunuz, diye emrolundu.

Şöyle demiştir: Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem ile Ebû Bekr ve Ömer radiya`llâhu anhümâ namaza (hep) El-hamdü li`llâhi Rabbi`l-âlemîn ile başlarlardı.

Şöyle demiştir: Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem (namaz başlangıçlarında iftitah) tekbîr (i) ile kırâet arasında (azıcık) sükût buyururdu. Dedim ki: Yâ Resûla`llâh, anam, babam sana kurbân olsun, tekbîr ile kırâet arasındaki şu sükûtun (nedir? Orada) ne dersin? Buyurdu ki: ... derim.

Şöyle demiştir: Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem Efendimiz küsuf namazını kıldırdı idi. (Şöyle ki:) Kıyâma durup kıyâmı çok uzattı. Sonra rükûa varıp rükûu (çok) uzattı. Sonra başına kaldırıp kavmeyi (çok) uzattı. Sonra (yine) rükûa varıp rükûu (çok) uzattı. Sonra başını kaldırdı. Sonra secdeye varıp sücûdu (çok) uzattı. Sonra başını kaldırdı. Sonra (yine) secdeye varıp sücûdu (çok) uzattı. Sonra ayağa kalkıp kıyâmı uzattı. Sonra rükûa varıp rükûu (çok) uzattı. Sonra başını kaldırıp kavmeyi (çok) uzattı. Sonra (yine) rükûa varıp rükûu (çok) uzattı. Sonra başını kaldırdı. Sonra secdeye varıp sücûdu (çok) uzattı. Sonra başını kaldırdı. Sonra (yine) secdeye varıp sücûdu (çok) uzattı. Sonra namazdan çıktı. -(Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem) buyurdu ki: (İyi biliniz,) Cennet bana yaklaştı, (yaklaştı,) o kadar ki, eğer cür`et edeydim salkımlarından bir tânesini (alıp) size getirebilecektim. Cehennem de bana o kadar yaklaştı ki "Ey Rabbim, ben de onlarla berâber miyim" de(meğe başla)dım. (Orada bir de ne göreyim?) bir kadını bir kedi tırmalayıp duruyor. "Buna ne oluyor?" diye sordum. "(Bu kadın) bu kediyi ölünceye kadar haps etti. Ne yiyeceğini verdi, ne de yeryüzündeki haşerattan nafakalansın diye salıverdi." dediler.

(Sened-i muttasıl ile) rivâyet olunduğuna göre ravi`ye "Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem öğlen ile ikindi namazlarında (Kur`ân) okur muydu?" diye sorulmuş. "Evet" demiş. "Ya bunu nereden anlardınız?" diye sorulunca da: "Lihye(-i mübâreke) sinin oynamasından" cevâbını vermiş.

Şöyle demiştir: Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem (bir def`a namaz kıldırıp mübârek yüzünü Ashâb-ı Kirâmına döndürdükten sonra): "Bâzı kimselere ne oluyor ki, namaz kılarlarken gözlerini semâya dikiyorlar?" buyurdu. Bu husûstaki (nasîhat-âmiz) sözlerini o kadar şiddetlendirdi ki, nihâyet: "Bunlar ya (yaptıklarından) vazgeçerler, ya gözler(inin nûr)u (alınıp) kör olur(lar)" buyurdu.

Şöyle demiştir: Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem`e namazda iltifât(ın, yâni başını sağa, sola çevirmenin hükmün)ü sordum. "Kulun namazından şeytanın kapıp kaçtığı bir şeydir" buyurdu.

Şöyle demiştir: (Bâzı) Kûfe ahâlîsi Ömer radiya`llâhu anh nezdinde Sa`d`i şikâyet ettiler de (Ömer radiya`llâhu anh) i üzerlerine âmil nasbetti. (Kûfeliler) şikâyeti o kadar ileri götürmüşlerdi ki, namaz kılmasını bile bilmiyor, demişlerdi. Ona adam gönder(ip celbet)di. Ve: "Yâ Ebâ İshak, bu adamlar sen namaz kılmayı bilmiyorsun diye iddiâ ediyorlar. (Sen ne yapıyordun ki?)" diye sordu. (Sa`d): "Vallâhi ben onlara Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem`in namazın(a benzer namaz)ı kıldırıp ondan sonra hiçbir şey eksiltmezdim. Yatsı namazını -yâhud öğlen ile ikindiyi- kıldırır(ken) ilk iki rek`atlarda (çok) dururum, son iki rek`atta hafif tutarım" dedi. (Ömer radiya`llâhu anh): "Senin hakkındaki zannımız da (zâten) bu idi" dedikten sonra (tahkîk-ı mes`ele için) birini -yâhud birkaç kimseyi- kendisiyle birlikte Kûfe`ye gönderdi. (Gönderilen zât) Kûfe ahâlîsinden (Sa`d`in hâlini) sordu. Hiçbir mescid bırakmadı ki, oradan (Sa`d`in hâlini) sormasın. Onlar da hep hayırlı senâlarda bulundular. Nihâyet Benû Abs`e âit bir mescide gir(ip herkesi bildiğini Allâh için söylemeğe and vererek da`vet et)di. "Ebû Sa`de" künyesiyle anılan Üsâme b. Katâde isminde biri ayağa kalktı. Ve: "Mâdem ki bize and verdin, (söyliyelim.) Sa`d, askerin başına geçip harbetmez. (Mal) taksîm ederken müsâvât gözetmez. Hüküm (ve kazâsın) da adâlet etmez" dedi. (Bunun üzerine) Sa`d dedi ki: "(Mâdem ki böyle söyledin,) ben de vallâhi (senin aleyhine) üç duâ edeceğim, (dinle): İlâhî, Sen`in bu kulun yalancı ise, (bu sözü) riyâ ve süm`a olsun diye ayağa kalk(ıp söyle)diyse ömrünü uzat, fukarâlığını çoğalt, fitnelere uğrat" dedi. sonraları o adam (hâlinden) suâl edildiği vakit: "Kocamış, fitneye uğramış (zavallı) bir pîr-i fânîyim. Sa`d`in duâsı bana isâbet etti." derdi. Câbir (radiya`llâhu anh) den (bu hadîsi) rivâyet eden (Abdü`l-Melik b. Umeyr) de der ki: Sonraları onu ben de gördüm. Yaşlılıkdan kaşları gözlerinin üzerine sarkmış olduğu halde yolda (rast geldiği) kızlara sataşır, onları çimdiklerdi.

Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem`in: "(Namazda) Fâtihatü`l-Kitâb`ı okumayanın hiç namazı yok" buyurdukları (sened-i muttasıl ile) rivâyet olunuyor.

Şöyle demiştir: (Bir def`a) Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem Mescid(-i Şerîf)e girdi. (Derken) biri de girip namaz kıldı. Sonra Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem(in huzûrun)a (gelip) selâm verdi. (Aleyhi`s-salâtü ve`s-selâm Efendimiz) redd-i selâm buyurduktan sonra: "Dön (de yeni baştan) kıl. Çünkü sen (namaz) kılmış olmadın." buyurdu. O kimse dönüp (evvelce) kıldığı gibi (namazı tekrar) kıldı. Sonra gelip Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem`e selâm verdi. Yine: "Dön (de yeni baştan) kıl. Çünkü sen (namaz) kılmış olmadın" buyurdu. Bu da üç kere oldu. (Nihâyet) o kimse: "Seni hak ile ba`s buyuran (Zât-ı Ecell-ü A`lâ`y)a kasem olsun ki, bunun başka (türlü)sünü bilmiyorum. Bana (doğrusunu) ta`lim buyur" dedi. Bunun üzerine buyurdu ki, namaza durduğun vakitte (ihram) tekbîr(ini) al. Sonra ne kadar kolayına gelirse o kadar Kur`ân oku. Sonra rükûa var(ıp) tâ mutmain (yâni a`zâ-yı bedenin yatışmış) oluncaya kadar (dur.) Sonra başını kaldır(ıp) ayakda (büsbütün) doğruluncaya kadar dur. Sonra secdeye var(ıp)tâ mutmain oluncaya kadar (kal). Sonra başını kaldır(ıp) tâ mutmain oluncaya kadar otur. Bunu namazının bütününde (de böylece) yap.

Şöyle demiştir: Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem (Efendimiz) öğlen namazının ilk iki rek`atında Fâtihatü`l-Kitâb ile birer sûre tilâvet buyurur, (şu kadar ki,) ilk rek`atta uzun (sûre), ikincisinde kısa (sûre) okur, sırran okuduğu âyeti de ahyânen bize duyururdu. İkindi (namazın) da (ilk iki rek`atta) Fâtiha ile birer sûre tilâvet buyurur ve birincisinde uzun (sûre), ikincisinde kısa (sûre) okurdu. Sabah namazınının (ise) ilk rek`atında (kırâeti) uzatır, ikincisinde kısaltırdı.

Şöyle demiştir: (Bir def`a vâlidem) Ümmü`l-Fazl ... (sûresini) okuduğumu işitti. Bana dedi ki: Yavrucuğum, bu sûreyi okumakla billâhi (derdimi) aklıma getir(ip depreştirir) din. Bu sûre, Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem`in akşam namazında okuduğunu en son işittiğim (sûre) dir.

Şöyle demiştir: Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem`i dinledim. Akşam namazında en uzun iki sûrenin uzununu okuyordu.

Şöyle demiştir: Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem`in akşam namazında ... (sûresini) okuduğunu işittim.

Şöyle demiştir: Ebü`l-Kâsım (Muhammed Mustafâ) salla`llâhu aleyhi ve sellem`in (bir def`a) arkasında yatsı namazı kıldı idim. ... (sûre-i şerîfesin) i okuyup (secde yerinde) secde buyurdu. Ben (de âlem-i ukbâba) O`na mülâkî oluncaya kadar bu sûre (nin kırâeti esnâsın) da hep secde edip duracağım.

Şöyle demiştir: (Bir def`a) Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem seferde idi. Yatsı namazında iki rek`atın birinde ... (sûresini) okudu. Diğer rivâyette de (Berâ` radiya`llâhu anh): "Ondan güzel sesli, yâhud kırâetli hiçbir kimseyi dinlemiş, değilim." diyor.

Şöyle demiştir: Her namazda (Kur`ân) okunur. Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem`in bize duyurduklarını biz de sizlere duyuyoruz. Bizden gizlice okuduklarını biz de sizlerden gizli okuyoruz. Ümmü`l-Kur`ân`dan (yâni Fâtiha`dan) başka (bir şey) okumazsan (sana) yeter. Daha ziyâde (sini kırâet) edersen (hakkında) daha hayırlı olur.

Şöyle demiştir: Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem Ashâb (-ı Kirâm`ın) dan bir kaç zât ile birlikte Sûk-ı Ukâz`a doğru yürüyorlardı ki, o târihde şeyâtin, semâdan haber almaktan men` edilmiş, (haber almağa çıktıkca) üzerlerine şühub (-i sâkıbe) atılmağa başlamış bulunuyordu. (Semâya doğru çıkıp koğulan) şeyâtîn, kavimleri nezdine döndüklerinde kendilerine: "Ne oluyorsunuz? (Neden hiçbir haber getiremiyorsunuz?)" dediler. Onlar da: "Ne yapalım? Semâdan haber almaktan men` edildik. Üzerimize şühub (-i sâkıbe) havâle edildi" dediler. (Bunun üzerine) onlara: "Sizin haber almanıza hâil olan her halde yeni hâdis olmuş bir şeydir. Arzın şarklarını, garblarını dolaşın (da) semâdan haber almanıza hâil olan (bu yeni şey) ne imiş (öğreniniz)" denildi. (İşte) bunların içinden Tihâme cihetine yönelmiş olan takım da Sûk-ı Ükâz`a gitmek üzere Nahle`de bulunan Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem`in bulunduğu yere varmış oldular ki, o sırada (Resûl-i Hüdâ aleyhi efdalü`t-tehâyâ Efendimiz) orada Ashâb-ı Kirâmına salât-ı fecri kıldırıyordu. (Namazda okuduğu) Kur`ân`ı işidince bunlar kulak verdiler ve (biribirine): "Semâdan haber almaktan sizi men` eden vallâhi işte budur" dediler. İşte o zaman bu haberciler kendi kavimleri nezdine döndüklerinde: ... dediler. Allâhu Teâlâ ve Tekaddes Hazretleri de Peygamberi salla`llâhu aleyhi ve sellem`e ... sûresini inzâl buyurdu. Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem Efendimiz`e vahyolunan işte cinnin bu sözleridir.

Şöyle demiştir: Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem (Namazda) emrolunduğu yerde okudu. (Kezâlik) emrolunduğu yerde sükût buyurdu. Senin Rabb`in unutkan değildir. Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem de sizin için (Bi`llâhi en) güzel nümûnedir. (Yaptığı gibi yapınız).

(Sened-i muttasıl ile) mervîdir ki: (Bir gün Abdullâh) b. Mes`ûd radiya`llâhu anh`e biri gelip: "Bu gece ben bütün mufassalı bir rek`atta okudum" dedi. İbn-i Mes`ûd (radiya`llâhu anh) cevâben: "Şiir okur gibi acele acele mi? Vallâhi ben Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem`in nazâirden hangilerini bir araya getirdiklerini biliyorum" deyip her rek`atta ikişer (okunmuş) sûre(ler) olmak üzere mufassaldan yirmi sûre saydı.

Şöyle demiştir: Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem (Efendimiz) Öğle namazının ilk rek`atında Ümmü`l-Kitâb (yâni Fâtiha) ile birer sûre, son iki rek`atında da (yalnız) Ümmü`l-Kitâb okurdu. (Ahyânen) bize (sırran okuduğu) âyeti (de) duyururdu. İlk rek`atta ikinci rek`attan ziyâde (kırâeti) uzatırdı. İkindi namazında da, sabah namazında da böyle (yapardı).

Şöyle demiştir: İmam (Fâtiha`dan sonra) "âmîn" dedimi (arkasında) siz de "âmîn" deyiniz. Zîrâ her kimin "âmîn" demesi meleklerin "âmîn" demesine uyarsa, geçmiş günahları mağfûr olur. (Râvî İbn-i Şihâb-ı Zührî, Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem de "âmîn" derdi diyor).

Şöyle demiştir: Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem buyurdu ki, sizlerden biri (Fâtiha`dan sonra) "âmîn" dese, Melâike de semâda "âmîn" deseler de her ikisi yekdiğere muvâfık düşerse o kimsenin geçmiş günahları mağfûr olur.

(Sened-i muttasıl ile) rivâyet olunmuştur ki, Ebû-Bekre (Nüfey` b. el-Hâris b. Kelede) radiya`llâhu anh (bir def`a koşa koşa) Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem (in Mescid-i Şerîf`in)e vardı. (Aleyhi`s-salâtü ve`s-selâm Efendimiz) rükû`da idi. O da saffa (kadar) vâsıl ol(ub içine gir)meden (hemen olduğu yerde) rükûa varıverdi. (Sonra) Bu keyfiyeti Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem`e haber verdi. O da: "Allah hırsını arttırsın. Lâkin bir daha (bunu) yapma" buyurdu.

(Sened-i Muttasıl ile) mervîdir ki, (vak`a-i Cemel`den sonra bir def`a), İmrân b. Husayn(-ı Huzâl) radiya`llâhu anh, Basra`da Alî (b. Ebî Tâlib) radiya`llâhu anh`in ardında namaz kılmış. (Namazdan sonra râvî Mutarrif b. Abdullâh`a:) "Vallâhi bu zât Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem ile birlikte kıldığımız (o güzelim) namaz(lar)ı bize hatırlattı" deyip (namazı ta`rîf ederken) Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem`in her kalkıp her eğildikçe "Allâhu Ekber" dediğini zikretmiştir.

Şöyle demiştir: Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem namaza kalktığında ayakda iken (ihram) tekbîr(ini) alırdı. Sonra rükûa varırken tekbîr alırdı. Sonra rükû`dan belini doğrulttuğunda ... sonra ayakta iken ... derdi. "Sonra (secdeye) inerken tekbîr alır; sonra secdeden başını kaldırırken tekbîr alır; sonra (ikinci) secdeye varırken tekbîr alır; sonra (bir daha) başını kaldırırken tekbîr alır; sonra tamâm edinceye kadar bütün namazda böyle yapardı. İkinci rek`atı bitirip oturduktan sonra ayağa kalkarken de tekbîr alırdı"

(Sened-i muttasıl ile) mervîdir ki, (bir def`a) oğlu (Ebû Zürâre) Mus`ab (b. Sa`d), yanında namaz kılmış. (Mus`ab) der ki: (Rükû` esnâsında) iki avucumu tatbîk ettikten sonra (ellerimi) iki uyluğumun arasına koydum. Babam beni (bundan) nehyedip: "Biz bunu (vâkıâ) evvellerini yapardık. (Lâkin sonra bundan nehyolunduk. Ve ellerimizi dizlerimizin üzerine koymakla emrolunduk" dedi.

Şöyle demiştir: Resûlullâl salla`llâhu aleyhi ve sellem`in -(Kırâet için olan) kıyâm ile ka`de müstesnâ olmak üzere- rükûu, sücûdu, iki secde ara(sındaki cülû)su, rükû`dan baş kaldır(ıp dur)ması biribirine takrîben müsâvî idi.

Şöyle demiştir: Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem rükûunda ve sücûnda: ... derdi.

(Diğer tarîkden mervî bu) hadîsde: "Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem (bunu demekle) Kur`ân`a imtisâl ediyordu" dediği haber veriliyor.

Şöyle demiştir: Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem buyurdu ki, İmam: ... dedimi siz: ... deyiniz. Zîrâ her kimin (böyle) demesi melâikenin (böyle) demesine muvâfık düşerse, geçmiş günahları mağfûr olur.

Rivâyet olunuyor ki, müşârün-ileyh: "(Size) Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem (Efendimiz`in) namazına yakın namaz kıldıracağım" de(yip namaz kıldır)dı. -(Ebû Hüreyre radiya`llâhu anh) öğlen, yatsı ve sabah namazlarının son rek`atlarında ... dedikten sonra kunût okur, (bu kunutunda) mü`minlere duâ ve küffâra lâ`net ederdi.

"(Vaktiyle) kunut akşam ile sabah namazlarında (okunur) idi" dediği (sened-i muttasıl ile) rivâyet olunmuştur.

Şöyle demiştir: Bir gün Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem`in arkasında namaz kılıyorduk. Rükû`dan (mübârek) başını kaldırdığında: ... buyurdu. (Ardında namaz kılan) biri: ... dedi. (Aleyhi`s-salâtü ve`s-selâm Efendimiz) namazdan çıkınca: "(Demin şu kelâm ile) mütekkelim olan kim idi?" diye suâl buyurdu. O da: "(Yâ Resûlâllâh,) benim" dedi. (Bunun üzerine): "Vallâhi otuz bu kadar melek gördüm ki, (bu sözü) bakalım hangimiz evvel yazıp Huzûr-ı Hakk`a çıkacak diye yarış ediyorlardı" buyurdu.

(Sened-i muttasıl ile Sâbit b. Eslem-i Bünâhî) Enes (b. Mâlik) radiya`llâhu anh`den (bahs ile) demiştir ki: (Enes radiya`llâhu anh) bize Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem`in namazını ta`rîf ederdi. Namaz kılardı da başını rükû`dan kaldırdığı vakitte secdeye varmayı (gâlibâ) unuttu diyecek kadar ayakta kalırdı.

(Sened-i muttasıl ile) rivâyet olunuyor ki, Ebû Hüreyre radiya`llâhu anh farz olsun, olmasın; (kezâ) Ramazan`da olsun olmasın, her namazda tekbîr alırdı. (Şöyle ki, namaza başlayıp) durduğu vakit tekbîr alırdı. Sonra rükûa varırken tekbîr alırdı. Sonra ... der, daha sonra secdeye varmazdan evvel ... derdi. Sonra secdeye indiği vakit ... der, daha sonra başını secdeden kaldırırken tekbîr alırdı. Sonra (ikinci) secde(yi) ederken tekbîr alırdı. Sonra secdeden başını kaldırırken tekbîr alırdı. Sonra ikinci rek`attaki cülûsdan (yâni ka`de-i ûlâdan) ayağa kalktığı zaman tekbîr alırdı. Namazı bitirinceye kadar her rek`atta da bunu yapardı. Sonra namazdan kalktığı zaman: "Nefsim yed(-i kudret)inde olan (Allâhu zü`l-Celâl)`e kasem olsun ki, içinizde Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem`in namazına en çok benzeyen namazı kıldıran benim: (Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem`in) dünyâdan müfârekat buyuruncaya kadar namazı vallâhi işte böyle idi" derdi. -Yine (râvî Ebû Bekr b. Abdü`r-Rahmân ile Ebû Seleme b. Abdü`r-Rahmân) Ebû Hüreyre radiya`llâhu anh`den rivâyeten derlerdi ki: Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem (mübârek) başını rükû`dan kaldırırken ... der, isimlerini söyliyerek bir takım kimseler için duâ buyurur ve: "İlâhî Velîd b. el-Velîd`i, Seleme b. Hişâm`ı, Ayyâş b. Ebî Rebîa`yı (küffâr elinde bunalıp) zaîf (ve âciz) görülen (diğer) mü`minleri kurtar. İlâhî, Mudar`ı daha bedter çiğne. (İlâhî, içinde bulundukları) bu yılları Yûsuf (aleyhi`s-selâm) ın (o şiddetli) yıllarına benzet" derdi. -(Ebû Hüreyre radiya`llâhu anh) der ki: O sıralarda Mudar`ın ehl-i maşrık olanları Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem`e henüz muhâlif idiler.

Şöyle demiştir: (Bir def`a) öteki, beriki: "Yâ Resûlâllâh, Kıyâmet gününde biz Rabbimizi görecek miyiz?" diye sordular. (Aleyhi`s-salâtü ve`s-selâm Efendimiz Hazretleri de mukâbeleten): "Ayın on dördüncü gecesi rü`yete mâni` hiçbir bulut yokken Kamer(i görmek husûsun)da şek ve ihtilâf eder misiniz?" diye suâl buyurdu. "Hayır, yâ Resûlâllâh (bunda ihtilâf etmeyiz)" denince tekrar: "Ya, rü`yete mâni` hiçbir bulut yokken Güneş (i görebileceğiniz) de şek ve ihtilâf eder misiniz?" diye suâl buyurdu. (Yine): "Hayır, yâ Resûlâllâh. (Bunda da ihtilâf etmeyiz)" denince buyurdu ki: İşte O`nu siz böyle (açık) göreceksiniz. Kıyâmet gününde nâs haşrolunacak (yâni bir araya toplanacak. Rabbimiz Teâla ve Tekaddes Hazretleri): "Her kim her neye tapıyor idiyse onun ardına düşsün" buyuracak. (Yâhud Hakk`ın emriyle bu sözü diyen diyecek.) Artık kimi Şems`in, kimi Kamer`in, kimi tâğutların ardına düş(üp gid)ecek. Yalnız bu ümmet, içlerinde münâfıkları da olduğu halde (yerinde durup) kalacak. Allah (Tebâreke ve Teâlâ Hazretleri) onlara (evvelce tanıdıklarından başka bir sûrette) gelip: "Ben sizin Rabbinizim" buyuracak. Onlar (Rabb-i Müteallerini o tecellî ile tanımıyacakları için: "Sen`den Allâh`a sığınırız.) Rabbimiz bize gelinceye kadar bizim yerimiz burasıdır. (Yerimizden ayrılmayız). Rabbimiz bize geldiğinde biz O`nu tanırız" diyecekler. Allâhu Azze ve Celle (Hazretleri) onlara (Bu def`a tanıdıkları sûrette) gelip: "Ben Rabbinizim" buyuracak. Onlar da: "(El-Hak) Sen bizim Rabbimizsin" diyecekler. Ve Allâhu Teâlâ(nın) onları da`vet buyur(ması üzerine ona tâbi` ola)cak(lar). Cehennem`in de (tam) ortasına Sırât (yâni köprü) kurulur. Ümmetini (onun üstünden) en evvel geçirecek ben olacağım. O gün Rüsül(-i Kirâm) dan başka hiçbir kimse (hevl ve dehşet dolayısiyle) tekellüm edemez. Rüsül(-i Kirâm)ın da o günkü kelâmı "İlâhî, selâmet ver, selâmet ver" (den ibâret) olacaktır. Cehennem`de sa`dân dikenlerine benzer çengeller vardır. Sa`dân dikenlerini (hiç) görmüşlünüz var mı? -Evet (vardır.)- İşte bu çengeller sa`dân dikenlerine benzer. Ancak şu var ki, ne kadar büyük olduklarını yalnız Allâhu Teâlâ bilir. İşte bunlar nâsı (kötü) amellerinden dolayı kapıp alırlar. Kimi (kötü) ameli dolayısiyle helâk olur. Kimi hardal gibi ezim ezim ezildikten sonra necat bulur. Nihâyet Allâhu Teâlâ ehl-i nârdan her kimlere rahmet buyurmayı dilemişse (onları çıkaracak. Dünyâda iken) Allâh`a ibâdet etmiş olanları çıkarmalarını meleklere emredecek, onlar da onları çıkaracaktır. (Melekler) onları âsâr-ı sücûddan (yâni secde a`zâlarındaki izlerden) tanıyacaklardır. Ve (işte onlar öylece) çıkarılacaklardır. Allâhu Teâlâ eser-i sücûdu ye(yip mahvet)meyi nâr(-ı Cahîm)e harâm kılmıştır. Binâenaleyh Âdem-oğlunun bütününü (Cehennem) ateş(i) yer de yalnız eser-i sücûdu yiyemez. Bunlar ateşten kavrulup kapkara olarak çıkarılacaklar. Üzerlerine Âb-ı hayât dökülecek de seyl uğrağında biten yabânî reyhan tohumları nasıl (çabuk) biterse (yeniden) öylece biteceklerdir. Sonra Allâh(u Teâlâ ve Tekaddes Hazretleri) kulları arasında (hüküm ve) kazâyı hitâma erdirir. (Ancak) Cennet ile Cehennem arasında yüzü ateşe dönük bir kimse kalır ki, o, Cennet`e girecek ehl-i nârın sonuncusu olacaktır. (O kimse): "Yâ Rab, yüzümü (şu) ateşden döndür.

Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem buyurdu ki: (Biri) alın -(mübârek alnını gösterirken mübârek eliyle) burnuna da işâret etti-, (ikis) eller, (diğer ikisi) dizler, bir de (ikisi) ayak uçları olmak üzere yedi kemik (yâni a`zâ) üzerine secde etmekle emrolundum. (Namaz kılarken) elbisemizle saçımızı (durumu bozulmasın, yâhud tozlanmasın diye) toplamaktan da nehyolundum.

"Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem bize nasıl namaz kıldırdı ise size de öylece namaz kıldırmaktan vazgeçmiyeceğim..." dediği rivâyet olunmaktadır. Hadîsin alt tarafı (yukarıda) geçmişti.

(Sened-i muttasıl ile) Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem`in: "Secdede i`tidâl üzere bulununuz. Hiç biriniz de kolunu (secde esnâsında) canavar kolunu yayar gibi yaymasın" buyurduğunu rivâyet etmiştir.

"Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem`i namaz kılarken gördüm. Namazının tek rek`atlarında ol(ub da rek`atı tamamla)dığı zamanlarda (bir müddet) oturmadıkça (sonraki rek`at için) ayağa kalkmazdı" dediği (sened-i muttasıl ile) rivâyet olunmuştur.

(Sened-i muttasıl ile) mervîdir ki (bir def`a) namaz kıldırmış ve (bu namazda) secdeden başını kaldırırken, (ikinci) secdeye varırken, (bu) secdeden başını kaldırırken, ikinci rek`attan (yâhud ikinci secdeden) kalkarken tekbîr(ler)i cehren almış ve: "Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem`i (namazı) böyle (kılar) gördüm" demiştir.

(Sened-i muttasıl ile) rivâyet olunmuştur ki, Abdullâh b. Ömer radiya`llâhu anhümâ namazda iken (teşehhüd-i ahîr için) oturduğunda bağdaş kurardı. (Bir gün) oğlunun (da) böyle yaptığını gördü de kendisini bu (oturuşu)ndan nehyetti. Ve: "Namazdaki sünnet ancak sağ ayağını dikip sol ayağını bükmektir" dedi. (Oğlu): "Sen bunu yapıp duruyorsun" deyince: "(Evet, yapıyorum. Çünkü) ayaklarım beni taşıyamıyor" cevâbını verdi.

Şöyle demiştir: Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem`in namazını en iyi belleyeniniz ben idim. Görürdüm ki (iftitah) tekbîr(ini) aldığında ellerini omuzları hizâsına getirir, rükûa vardığında da elleriyle dizlerini tutardı. Sonra belini (kanburlaşdırmadan) büker, başını kaldırdığında omurga kemiklerinden her biri yerli yerine gelinceye kadar doğrulur, secde ettiğinde kollarını yere yaymaksızın ve birbirine yanaştırmaksızın (yere) koyup ayaklarının parmaklarını kıbleye karşı getirir, (ilk) iki rek`at başında (teşehhüd için) oturduğunda sol ayağının üzerine oturup sağ ayağını diker, son rek`atta oturduğunda (ise) sol ayağını ile alıp ve diğerini dikip mak`adesi üstüne oturur idi.

(Sened-i muttasıl ile) Ravi`nin -ki Ashâb-ı Nebî salla`llâhu aleyhi ve sellem`den idi -şunu naklettiği rivâyet edilmiştir: Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem kendilerine (bir def`a) öğlen namazı kıldırmış. Bu namazda ilk iki rek`attan sonra (teşehhüde) oturmaksızın (secdeden üçüncü rek`ata) kalkmış, nâs da (iktidâen) birlikte ayağa kalmışlar ve namazı bitirip de -halk, selâm vermesine intizâr eyledikleri sırada- oturduğu yerden tekbîr alıp selâm vermeden (sehv için) iki kere secde buyurmuş ve sonra selâm vermiş.

Şöyle demiştir: Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem (Efendimiz)in ardında namaz kıldığımız vakitlerde: ... derdik. Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem bize dönüp buyurdu ki: "Selâm, Allâh(u Tebâreke ve Teâlâ Hazretlerin)in kendisidir. Her hanginiz namaz kıldırdığında ... desin. Zîrâ siz bu (İbâdî`llâhi`s-sâlihîn)i dediğinizde gökte olan ve yer (yüzün) de olan her sâlih kula râci` olmuş olur. (Sonradan da) : ... (deyiniz)."

Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem`in zevce(-i pâkize)si Âişe(-i Sıddîka) radiya`llâhu anhâ`dan sened-i muttasıl ile rivâyet olunuyor ki, Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem namaz(ın sonun)da: ... diye duâ buyururdu. Biri kendisine: "Mağremden (yâni borçtan) ne de çok istiâze ediyorsun!" dedi. Bunun üzerinde: "İnsan borçlandığı vakit söz söyler de yalan uydurur, söz verir de sözünde duramaz" buyurdu.

(Sened-i muttasıl ile Abdullâh b. Amr b. el-Âs radiya`llâhu anhümâ`nın) Ebû Bekri`s-Sıddîk radiya`llâhu anh`den rivâyetine nazaran (Müşârün-ileyh Hazretleri bir def`a) Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem`e: "(Yâ Resûla`llâh,) bana bir duâ öğret de namazım(ın sonun)da okuyayım" di(ye niyazda bulun)muş. (Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem de): ... de" cevâbını vermişlerdir.

İbn-i Mes`ûd (radiya`llâhu anh) hadîsi ki, biraz evvel geçmişti. Bu rivâyete göre (İbn-i Mes`ûd radiya`llâhu anh) ... demesini müteâkıb: "Sonra en ziyâde beğendiği duâyı intihâb edip onunla niyazda bulunsun" demiştir.

Şöyle demiştir: Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem (namazdan) selâm verdiğinde selâmını itmâm eder etmez kadınlar (hemen) kalkar. (Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem de) ayağa kalkmazdan evvel azıcık bekler dururdu.

Şöyle demiştir: Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem ile birlikte (bir def`a) namaz kıldıktı. Selâm verdikleri vakit (biz de) selâm verdik.

Şöyle demiştir: Halk farz namazdan çıkınca yüksek sesle zikretmek (tâ) Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem`in zamânında var idi. (Aynı sened ile) İbn-i Abbâs radiya`llâhu anhümâ: "Ben bu sesi işitir işitmez bununla (yâni zikir seslerinin yükselmesiyle) namazdan çıktıklarını anlardım" der.

Şöyle demiştir: Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem`e (Muhâcirîn) fukarâ(sı) gelip dediler ki: (Yâ Resûlâllâh,) servet ve sâmân sâhibleri en yüksek dereceleri (kazanıp ve) naîm-i mukîm (devletine ermek fazîlet ve saâdetin)i alıp gittiler: (Hem) bizim kıldığımız gibi (onlar da) namaz kılıyor, bizim oruç tuttuğumuz gibi (onlar da) oruç tutuyorlar. (Hem de) onların artık malları var da onunla haccediyor, umre yapıyor, cihad ediyor, sadaka veriyorlar. (Aleyhi`s-salâtü ve`s-selâm Efendimiz) buyurdu ki: Size bir şey haber vereyim mi ki, siz onu yaptığınız takdirde hem (bu husûslarda) sizi geçmiş olanlara yetişesiniz, hem de sizden sonraya kalanlardan hiçbir kimse size yetişemesin? Ve içlerinde bulunduğunuz cemâat içinde en hayırlı (ümmet) siz olasınız? Meğer ki, (onların içinde size tavsiye ettiğim amelin) mislini yapan biri buluna: Her (farz) namazdan sonra otuz üçer kere tesbîh ve tahmîd eder, tekbîr alırsınız. -Râvî der ki: Aramızda ihtilâf çıktı. İçimizden biri: "Otuz üç kere tesbîh, otuz üç kere tahmîd eder, otuz dört kere tekbîr alırız" deyince (sormak için) yanına döndüm. "Her biri otuz üçer oluncaya kadar tesbîh ve tahmîd eder, tekbîr alırsınız" dedi.

Şöyle demiştir: Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem (Efendimiz) her farz namazdan sonra: ... buyururlardı.

Şöyle demiştir: Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem (Efendimiz) bir namaz kıldımı (selâm verdikten sonra mübârek) yüzünü bize doğru döndürürdü.

Şöyle demiştir: Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem Hudeybiye`de geceleyin yağan yağmurdan sonra bize sabah namazını kılırdı. Namazdan çıkınca (mübârek) yüzünü cemâate döndürüp: "Bilir misiniz, Rabb`ınız Azze ve Celle (Hazretleri) ne buyurdu?" diye suâl etti. "Allah ve Resûlü a`lemdir" dediler. Dedi ki (Allâhu Teâlâ ve Tekaddes Hazretleri): "Kullarımdan kimi bana mü`min, kimi kâfir (olarak) sabahı etti. Her kim Allâh`ın fazl u rahmeti ile üzerimize yağmur yağdı dedi ise, işte o bana îmân etmiş, yıldıza etmemiştir. Her kim de falan ve falan (yıldız)ın nev`i (yâni batıp doğması) ile üzerimize yağmur yağdı dediyse, işte o, bana îmân etmemiş, yıldıza etmiştir" buyurdu.

Şöyle demiştir: (Bir def`a) Medîne (-i Tâhire)`de Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem`in arkasında ikindi namazını kılmıştım. (Aleyhi`s-salâtü ve`s-selâm Efendimiz) selâm verdi. Sonra kalkıp acele acele ve cemâatin omuzları üstünden aşarak zevcât-ı tâhirâtına mahsûs hücrelerin birini teşrîf etti. Halk (bu) sür`atinden ürktüler. (Biraz sonra) cemâatin yanına çıktı. Ve sür`atinden ürktüler. (Biraz sonra) cemâatin yanına çıktı. Ve sür`atinden şaşakaldıklarını görünce: "(Namazda iken bizde) biraz altun (olduğunu) der-hâtır ettim. Beni alıkoymasını istemedim de dağıtılmasını emret (meye git)tim" buyurdu.

Şöyle demiştir: Herhangi biriniz (namazdan çıkarken) behemahâl sağ tarafına dön(üp işine git)mek üzerine vâcibdir zannederek şeytana (sakın bir) hisse ayırma(ya kalkışma)sın. Vallâhi ben, Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem`in sol tarafa döndüğünü çok kereler görmüşümdür.

Şöyle demiştir: Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem sarmısağı murâd ederek: "Her kim bu yeşillikten yerse mescidlerimize, yanımıza gelmesin" buyurdu. -Râvî (Atâ` b. Ebî Rebâh) der ki: Câbir`e (yâhud Abdü`l-Melik b. Cüreyc der ki: Atâ` `ya): Acabâ hangi sarmısağı kasd buyuruyor? dedim. "Zannıma göre (sarmısağın) ancak çiğini, bir rivâyete göre kokusunu murad buyuruyordu" cevâbını verdi.

(Sened-i muttasıl ile) rivâyet olunuyor ki, Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem: "Her kim sarmısak, soğan yemiş bulunursa bizden -yâhud mescidimizden- uzak durup evinde otursun" buyurdu. (Yine aynı sened ile) rivâyet olunur ki: Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem`in (bir kere) huzûr(-ı şerifler)ine, içinde tâze sebze bulunan bir tencere getiril(ip takdîm edil)di. (Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem) onda nâhoş bir koku duydu. (Ne olduğunu) suâl buyurunca içinde olan sebzelerin ne olduğu kendisine haber verildi. Bunun üzerine Ashâb(-ı Kirâm`ın)dan nezdinde bulunan birine (işâret buyurarak: "Ona) götürünüz" buyurdu. (O Sahâbî de aleyhi`s-salâtü ve`s-selâm Efendimiz`in) böyle yaptığını görünce yemek istemedi. Bunun üzerine: "Sen (bundan) ye. Zîrâ ben senin münâcât etmediklerinle münâcât ederim" buyurdu.

Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem`in (bir def`a) kenarda kalmış bir kabre -yâhud da bir lakît, yâni tıfl-ı metrûk kabrine- yolu uğradığı ve (onu görünce) kendilerine imam ol(ub meytin üzerine namaz kıl)dığı ve (kendileri de ardında) saf bağladıkları (sened-i muttasıl ile) rivâyet olunmuştur.

Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem`in: "Cum`a gününün guslü her bâliğ olan kimseye vâcib (gibi)dir" buyurdukları (sened-i muttasıl ile) rivâyet olunuyor.

(Sened-i muttasıl ile) rivâyet olunuyor ki, birinin ravi`ye: "Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem ile birlikte (bayram namazgâhına) çıkışta (hiç) bulundun mu?" demesi üzerine (müşârün-ileyh) şu cevâbı vermiştir: "Evet, (bulundum.) Ona olan yakınlığım da olmasaydı orada bulunamıyacaktım". -Râvî der ki: Yaşımın küçüklüğünden dolayı (bulunmıyacaktım) demek istedi. -(Yine İbn-i Abbâs radiya`llâhu anhümâ der ki: Resûlullâh salla`llâhu aleyhi ve sellem) Küseyyir b. es-Salt (b. Ma`dî Kerb-i Kindî) hânesinin hizâsındaki sütûnun yanına geldi. Sonra (orada) hutbe îrâd buyurdu. Sonra kadınlar(ın bulunduğu taraf)a gelip onlara va`z ve tezkîrde bulundu. Ve sadaka vermelerini fermân buyurdu. Bunun üzerine kadınlar(ın her biri) elini üzerindeki (yüzük ve sâire gibi) halklara (yâhud da boyuna) uzatıp (zînetini) Bilâl (radiya`llâhu anh)in eteğine atmaya başladı. Sonra Bilâl ile birlikte Hâne-i Saâdetlerine teşrîf ettiler.

Nebiyy-i Ekrem salla`llâhu aleyhi ve sellem`in: "Kadınlarınız sizden geceleyin mescide (gidip ibâdet için) izin istediklerinde, kendilerine izin veriniz" buyurduğunu (sened-i muttasıl ile) rivâyet ediyor.