Baba Nakkaş
- Ayrıntılar
- Kategori: Türk sanatları
- Gösterim: 2535
İkinci Sultan Bâyezid devri nakkaşlarından olup Kanunî Sultan Süleyman zamanında ölen ve “Baba Nakkaş” diye mâruf olan Þeyh Mustafa’yı en eski tezyinât san’atkârımız olarak biliyorduk.
Bu hususda rahmetli Halil Edhem’in “Elvâh-ı Nakşiyye kolleksiyonu, 1924, s. 14” broşüründe şu izahatla karşılaşıyoruz:
(Sultan Bâyezid’in tasvir nakışlarına rağbeti olmadığı belki doğru olabilir. Fakat asâr-ı nakşiyyeden müteneffir bulunmadığı da Eskisaray’da ve elyevm Topkapı sarayı denilen Yenisaray’da “Baba Nakkaş” nâmiyle marûf olan ve 980 (1572)’de vefat eden Þeyh Mustafa Efendi’ye birtakım tezyinât nakşettirmiş olmasiyle tezâhür eder. (Evliyâ Çelebi, cild 6, s. 152 ve Zeyl-i Þakâyık c. 1, s. 204).
Evliyâ Çelebi Seyehâtnâmesinden (C. 6, s. 152)de şu bilgiyi ediniyoruz:
“Baba Nakkaş Sultan Bâyezid-i Velî müsâhibi ve Özbekîyy-ül asl olup ilm-i nakşda gûya Mânî ve Bîhzâd imiş. Hattâ Eskisaray kapaısı üzere o sihrâsâr münakkaş saçağı ve Saray-ı – cedîd’de Divanhâne-i Bâyezid Hân’ın kubbelerini işleyen bu zâttır. Nukûş-ı Bûkalemûn san’at ve hâlini diyâr-ı Rûm’da, ilk defa kendileri şâyi’ ermiştir. Baba Nakkaş kasabasındaki türbesinde âsûde-i hâldir.”
Görülüyor ki Halil Edhem’in de bildiği m’hazlardan verdiği mâlûmatı esas tutuyorduk. Lâkin sırf bu gibi me’hazlarımıza istinâd ederek yazılanları zamanla biraz şüpheli telâkki etmk icab ediyor.
Evliya Çelebi bizce ihmal olunmıyacak me’hazlardandır, verdiği izâhat arasında başka yerlerden öğrenemeyeceklerimiz vardır. Biz ondan da vâreste kalamayız. Fakat mevzular üzerinde durunca çok defa bizi tatmin edecek bilgileri araştırdığımız nisbette bulabildiğimize yine bizzat şâhid oluruz. Nitekim Baba Nakkaş bizce bir muammâ idi.
En olgun devrile, öldüğü bildirilen zaman arasındaki uzun mesafe tereddüdümüzü mucib olmakta idi ve maalesef elimizde başka me’haz olmadığından işi bir tesadüfe bırakmak zorunda idik.
Nihayet o mes’ut tesadüf bir gün gelip bizi buldu. Baba Nakkaş’ın ahdâfından ve halen vakıfların mütevellisi olduğunu söyleyen arkadaşımız Hâzım Sakaryalı bize üstünde Fâtih Sultan Mehmed’in altınlı ve etrafı tahrirli tuğrasiyle birlikte Safer 880 (1475) tarihini taşıyan Arabca bir vakfiyye getirdi.
Bu vakfiyye, Kazasker Mustafa ibni Mehmed ve Kazasker Ali ibni Yusuf-ül-Fenârî gibi o devirde vakfiyyelerle alâkadar makamlarda bulunan şahsiyetleri tarafından tasdik edilmiş ve Baba Nakkaş’ı tanıyan ve yakınlarından olan Kasım ibni Abdullâh-in-Nakkaş, Mevlânâ Sinan ibni Süleymân-il-Mülâzim, Mevlânâ Mehmed-üt-Tabîb-iş-Þerâvî... gibi zatların isimleri de şahid olarak vakfiyyenin sonuna yazılmıştır.
Gördüğümüz bu Arabca vakfiyyenin hülâsası (1) şöyledir:
Büyük meziyyetler sahibi (2) Baba Nakkaş nâmiyle müştehir Þeyh Bâyezid oğlu Mehmed, kendi evlâdı hakkında ihtiyatlı ve gıptaya lâyık menfaatli eserler ihtiyar edince kalb-i selîmden mâada ne mal ve ne de evlâdın fâide ve menfaat vermediği bir günde Cenâb-ı Hakkın rızâsını ve af ve keremini umarak bu vakfı... niyyet-i hâlise ile tescil etti.
Vakıfları: Kutlubey karyesinin tamâmı, İncegöz’de değirmen ve dinkhane denen ev. Hepsini evlâd-ı sulbiyyesine ve o karyedeki mescidin mesâlihine vakfetti. Tevliyetini oğullarına, bunlar inkıraz bulursa, hâkimin münâsib göreceği birisine verdi.
Mescidin imamına günde 2 dirhem, müezzine 1 dirhem, sevâbı vâkıfın ruhuna olmak üzere, günde bir cüz’ Kur’ân okuyana bir dirhem sarfedilenlerden sonra, artan para ürerse 2 kadın hissesi bir erkeğe verilmek üzere evlâdına, evlâdı munkariz olursa kızlarının evlâdına, fazlası fakirlere verilir. Mescid yıkılıp harâb olursa yapılır.
İş burada yazıldığı gibi cereyân edince vakfiyyenin bâlâsını tevki’ eden hâkim dâvâ etmek ve inkâr eylemek salâhiyetini hâiz kimselerin dâvâ ve inkârı ve içtihâdı müteâkib Mevlânâ Sinân ibni Süleyman-ı Tekevî ve Kaasım ibni Abdullah şahâdetleriyle müctehid imamlardan vâkıfın cevazına kaail olanların içtihâdına binâen bu vakfın sıhhat ve lüzumuna hükmeyledi; bozacaklara da bedduâ...
A. Süheyl Ünver
